İçselleştirme ve Dışsallaştırma: Bir Hikâyenin İçinde Saklı Gerçek

Bazı kavramlar vardır ki, onları anlamak için akademik tanımlara değil, kalbin derinliklerinden gelen bir hikâyeye ihtiyaç duyarız. “İçselleştirme” ve “dışsallaştırma” da tam olarak öyledir. Psikolojinin soğuk terimleri gibi görünürler belki ama aslında her birimizin hayatında defalarca karşımıza çıkan, bizi şekillendiren, ilişkilerimizi dönüştüren iki güçlü davranış biçimidir. Bugün sana, bu iki kavramı bir ders kitabından değil, bir hikâyenin kalbinden anlatmak istiyorum.

Bir sabah iki yabancının yolu kesişti

Yağmurlu bir sonbahar sabahıydı. Şehir, gri bulutların altında sessiz ve yorgun görünüyordu. Tam o sırada iki insanın yolu, bir kafede kesişti: Deniz ve Mert.

Deniz, duygularını kelimelere dökmeyi seven, her şeyin anlamını içinde arayan genç bir psikologdu. Mert ise problemleri analiz ederek çözmeyi seven, her soruna stratejik yaklaşan bir mühendis.

İlk başta sadece bir kahve sohbetiydi. Ama kısa zamanda hayatlarının en önemli tartışmasına dönüşecekti: “İçselleştirme” ve “dışsallaştırma” üzerine bir tartışma… ve belki de birbirlerini anlamanın anahtarı.

İçselleştirme nedir? – Deniz’in hikâyesi

Deniz, geçmişte yaşadığı bir kaybı hâlâ kalbinin derinliklerinde taşıyordu. Annesini genç yaşta kaybetmişti ve bu acı onun iç dünyasına kazınmıştı. İnsanlara gülümserken bile içinde bir şeylerin eksik olduğunu hissederdi. Başına gelen olayları hep kendinde arardı: “Ben neyi eksik yaptım?”, “Nerede hata yaptım?”

Bu, içselleştirmenin bir yüzüydü. Deniz, dış dünyada olan olayları kendi iç dünyasına taşıyor, sorumluluğu kendi içinde arıyor, çoğu zaman kendini suçluyordu. Bu yönü ona empati kazandırmıştı ama bir o kadar da yormuştu. İnsanlara karşı hassas, duyarlı ve anlayışlıydı ama bazen kendi sınırlarını unutacak kadar başkalarının acısını yükleniyordu.

İçselleştirme, olayların nedenini dışarıda değil içeride aramaktır. Suçu, çözümü, anlamı hep “ben”de bulmaktır. Bu bazen olgunluk ve öz farkındalık getirir; bazense kişinin kendi üzerinde ağır yükler taşımasına neden olur.

Dışsallaştırma nedir? – Mert’in hikâyesi

Mert’in dünyası bambaşkaydı. O da zorluklar yaşamıştı ama hiçbir zaman kendi içine gömülmemişti. Bir problem çıktığında, “Bu benim suçum mu?” diye düşünmek yerine “Peki, çözüm ne olabilir?” diye sorardı.

Biri onu kırdığında, “Ben neyi yanlış yaptım?” demektense “Karşımdaki neden böyle davranıyor?” diye analiz ederdi.

Dışsallaştırma, olayları kişinin kendisiyle özdeşleştirmek yerine, dış etkenlere ve koşullara bağlamasıdır. Bu yaklaşım çoğu zaman koruyucu bir kalkan gibidir. Mert’in empatisi Deniz kadar derin olmayabilir ama çözüm üretme becerisi çok yüksektir. Kendini suçlayarak boğulmaz, aksine ilerlemenin yollarını arar.

İki farklı bakış, tek bir gerçek

Deniz ve Mert’in tartışması günlerce sürdü. Her biri kendi yaklaşımının en doğru olduğunu savunuyordu. Deniz’e göre Mert, yüzeyde geziniyordu; derinlemesine anlamadan çözüm arıyordu. Mert’e göre Deniz ise gereksiz yere her şeyin sorumluluğunu üstleniyordu ve bu onu yıpratıyordu.

Fakat zamanla ikisi de fark etti ki, gerçek güç birini seçmekte değil, ikisini dengelemekte yatıyordu. Hayatın bazı anlarında içselleştirme bize empati, öz farkındalık ve büyüme kazandırır. Diğer anlarda dışsallaştırma, kontrol alanımızı korumamızı, kendimizi suçluluk duygusundan kurtarmamızı sağlar.

İçselleştirme ve dışsallaştırma arasında denge kurmak

Ne zaman içselleştirmeli?

Kendi davranışlarımızı sorguladığımızda, ders çıkarmaya çalıştığımızda ve gelişmek istediğimizde… İçselleştirme bir aynadır, bize kendimizi gösterir.

Ne zaman dışsallaştırmalı?

Olaylar kontrolümüz dışındaysa, başkalarının hataları bizi yıpratıyorsa veya sorumluluğumuz olmayan yükleri taşıyorsak… Dışsallaştırma bir kalkandır, bizi korur.

Birlikte büyüyen iki ruh

Deniz ve Mert, bir yıl sonra aynı kafede yeniden buluştular. Artık tartışmıyorlardı. Çünkü ikisi de öğrendi: Ne yalnızca içselleştirmek ne de sadece dışsallaştırmak yeterliydi.

Hayat, bazen içine bakmayı, bazen de dışarıya dönmeyi gerektiriyordu.

Ve belki de ilişkiler, bu iki yaklaşımın ritmini birlikte öğrenebildiğimizde en derin hâline ulaşıyor. Senin hikâyende hangisi daha baskın? İçselleştiren mi, dışsallaştıran mı? Yoksa ikisini birlikte öğrenen mi?